راهکارهای کلیشهای جواب نمیدهد
راهکارهای کلیشهای جواب نمیدهد!!!
بر اساس رویکرد تحلیل رفتار متقابل (TA) رفتار طرف مقابل همیشه تحت کنترل ما نیست.
مثلاً کسی که در وضعیت روانی «من خوبم – تو بدی» (پرخاشگر) و یا «من بدم – تو هم بدی» (سلطهجو/ستیزهگر) قرار دارد، غالباً آمادهی جنگ و فریب است و چه ما سکوت کنیم، چه مهربان باشیم، چه منطقی حرف بزنیم، باز ممکن است به خودش جرأت توهین بدهد و بیاحترامی کند.
پس سؤال درست این است:
در این شرایط که «راهکارهای کلیشهای جواب نمیدهد»، چه کنیم که هم از خود محافظت کنیم، هم اسیر بازی روانی او نشویم؟
۱. تغییر صحنهی بازی (Game Change)
در TA مفهومی به نام بازی روانی (Psychological Game) داریم. کسی که بیاحترامی و توهین میکند، درواقع میخواهد شما را به «بازی» بکشاند:
او میخواهد شما عصبانی شوید → او نقش قربانی/برنده را بازی کند.
او میخواهد شما منفعل شوید → او نقش قدرتمندتر را تثبیت کند.
✅ بهترین واکنشاین است که: بازی را عوض کنید.
نه واکنش پرخاشگرانه، نه سکوت منفعلانه. بلکه پاسخی کوتاه، آرام و مرزی بدهید.
مثال:
«من حاضر نیستم با این لحن ادامه بدهم.»
«اگر قرار است احترام نباشد، گفتوگو فایدهای ندارد.»
و حتی گاهی ترک فضا، خودش قویترین پیام است.
۲. حفظ حد و مرزهای شخصی (Boundaries)
اگر طرف مقابل اهل توهین و بی احترامی است، مرز شفاف بگذارید:
در محیط کاری: «اگر به توهین ادامه بدهی، جلسه را ترک میکنم.»
در خانواده: «دوستت دارم، اما به نظر تو اجازه داریم که با این لحن با هم حرف بزنیم؟»
✅ حد و مرز یعنی: «من مسئول احترام گذاشتن تو نیستم، ولی این مسئولیت را دارم که نگذارم توهین و بیاحترامی ادامه پیدا کند.»
۳. تمرکز بر کنترل درونی، نه کنترل بیرونی
واقعیت این است که ما قدرت کنترل دیگران را نداریم.
اما میتوانیم:
✅انتخاب کنیم چه چیزی را به دل بگیریم و چه چیزی را نه.
✅انتخاب کنیم که توهین و بی احترامی او را بیاهمیتسازی (Defuse) کنیم.
✅انتخاب کنیم که نگذاریم حرف او ارزش یا عزتنفس ما را تعیین کند.
مثال:
فرض کنید کسی در خیابان به شما بیدلیل توهین کند. آیا ارزش دارد انرژی و عزتنفس خود را درگیر او کنید؟ نه. اینجا باید اصل «انتخاب عبور و گذر» را بهکار ببرید.
۴. استفاده از تکنیکهای ارتباطی پیشرفته
گاهی با یک جمله، میتوان توهین کننده را خلع سلاح کرد:
تکنیک آینهسازی (Mirroring): با آرامش همان کلمه یا لحن را بازتاب دهید، تا او خودش متوجه شود.
طنز ملایم: «به نظر میاد روز سختی داشتی، چون این لحن مال یک آدم خستهست.»
سکوت معنادار: چند ثانیه نگاه کنید و چیزی نگویید. سکوت قویتر از هزار واژه است.
۵. تصمیم نهایی: قطع ارتباط
بعضی از افراد دوست ندارند که تغییر کنند و اهل تغییر و تحول نیستند و قصد دارند برای همیشه با همان پیش نویسی که والدین و یا دیگران برای آنان نوشته اند زندگی کنند و در وضعیت «من خوبم – تو بدی» و یا «من بدم – تو هم بدی» بمانند.
اینجا لازم است از خود بپرسیم:
آیا بودن در کنار این فرد برای من سودی دارد؟
اگر هر بار احترام و آرامش من قربانی میشود، چرا باید ادامه دهم؟
✅ گاهی شجاعانهترین واکنش این است: رها کردن و رفتن.
قطع رابطه یا کاهش تماس، خودش یک پیام قاطع است که: «من ارزشمندم و اجازه نمیدهم کسی مدام حد و مرزهایم را بشکند و از آنها عبور کند.»
🔑 جمعبندی:
اول اینکه: «اگر کسی تو را ناراحت کرد، بدان این تجربهای برای آزمایش صبر، آگاهی و حکمت توست.»
دوم اینکه: توهین و قضاوت دیگران، فرصتی برای تمرین آگاهی و رشد درونی است. هر واکنش آگاهانه، پلی به سوی آزادی درونی است.
سوم اینکه: قدرت واقعی در زندگی، نه در جنگیدن با دیگران، بلکه در مهار واکنشهای خود است.
هر بار که:
ثبت کردید،
تحلیل کردید،
بازنویسی ذهنی کردید،
سکوت و نگاه معنادار داشتید،
طنز و انعکاس را تمرین کردید،
و گاهی فاصله گرفتید،
شما سپر رواقی خود را تقویت کردهاید و دیگر هیچ توهین یا قضاوتی نمیتواند شما را متزلزل کند.
چهارم اینکه: قدرت واقعی، نه در خاموش کردن زبان دیگران، بلکه در روشن نگه داشتن نور درونی خودت است.
پنجم اینکه: راهکارهای کلیشهای همیشه جواب نمیدهد.
پس راه درست این است که:
۱. وارد بازی روانی و چرخه نشویم.
2. حد و مرز روشن و شفاف داشته باشیم.
3. خودمان را از لحاظ عزتنفس و اعتماد به نفس واکسینه کنیم.
4. اگر اتمام حجت کردیم و جواب نداد، در آخرین مرحله، ارتباط را قطع کنیم.
و جمله پایانی:
💡 یک جمله طلایی در TA هست که میتواند کلید این بحث باشد:
«تو مسئول رفتار دیگران نیستی، اما صددرصد مسئول رفتار و واکنش خودت هستی.»
توجه:
یک نکته انسانی و اخلاقی برای شما انسان فهیم و فرهیخته: به حکم انسانیت و اخلاق این مطلب را کپی کنید و با ذکر منبع برای دیگران ارسال کنید.
منبع: سایت کوچینگ تحول آرام و تدریجی: www.cgtcoaching.ir
دیدگاه خود را بنویسید